Kur'an Coğrafyası: Kuran'da Süleyman Peygamber Dönemi

KURAN’DA SÜLEYMAN PEYGAMBER DÖNEMİ

30.Dâvûd’a Süleymân’ı da bahşettik. O ne güzel kuldu! Şüphesiz O, Rabbine çokça dönendi.

31.Hani kendisine akşamüstü iyi cins ve rahvan atlar sunulmuştu; “32.Ben, mal, servet, çıkar sevgisini, Rabbimin anılmasından dolayı sevdim. –Sonunda onlar perdenin arkasına girdiler.– “33.Geri getirin onları bana!” dedi. Hemen onların bacaklarını, boyunlarını sıvazlamaya başladı.

34,35.Andolsun ki Biz Süleymân’ı da çeşitli badirelerden, sıkıntılardan geçirerek saflaştırmıştık/ olgunlaştırmıştık. Ve tahtının üzerine bir ceset bırakmıştık. Sonra o, döndü; “Ey Rabbim! Beni koru/bana maddî ve manevî pislik bulaştırma ve bana, benden sonra hiç kimseye yaraşmayan bir mülk hibe et/ bağışla! Şüphesiz ki Sen, bol bol hibe edensin/ bağışlayansın” dedi.

36-38.Bunun üzerine Biz de, o’nun emriyle istediği yere yumuşacık akıp giden rüzgârı, şeytânları; tüm dalgıç ve yapı ustalarını ve zincirlere bağlanmış olan diğerlerini o’nun emrine verdik.

39.İşte bu, Bizim hesaba gelmez ihsanımızdır. Artık sen dilersen başkalarına ver veya vermeyip tut.-

40.Şüphesiz ki o’nun için yanımızda bir yakınlık ve güzel bir dönüş yeri vardır.

Sad Suresi 30-40

Sad Suresi 30-40.ncı ayetlerin bulunduğu pasaj adeta Süleyman peygamberin hayatını özetliyor. Hem peygamber hem de kral olan Süleyman hayatı boyunca çeşitli zorluklarla mücadele etmiş, devlet yönetimi anlamında inişli çıkışlı yaşam sürmüştür. Zaman zaman krallığının gücü zayıflamıştır. Ancak hatalarından ders çıkardığını, durumunu düzelterek daha iyi konuma geldiğini yukarıdaki ayetlerden anlıyoruz. Süleyman peygamber döneminde özellikle doğu Akdeniz bölgesinde her yönden altın çağ yaşandığı bilinmektedir. Bu dönemde özellikle ülkeler arası ticari ilişkiler ileri seviyeye ulaşmıştır.

Yukarıdaki pasajda bildirilen olayları incelediğimizde Süleyman peygamberin; ülkesinin zor bir coğrafyada bulunmasına rağmen, güçlü devletler arasında ayakta kalabilmenin yollarını iyi değerlendirdiği anlaşılmaktadır. Ülkenin her yanını kalelerle donatarak güvenlik ağı oluşturmuştur. İmar işlerine de büyük önem vermiştir. Hem toplumunu hem de çevre ülkeleri adaletle, refahla buluşturmuştur.

Süleyman peygamber döneminde üzerinde durulması gereken noktalara geçebiliriz.

İMAR ÇALIŞMALARI

1-Süleyman Mabedi

Süleyman peygamber Kudüs’te büyük bir mescid yaptırdığı biliniyor. Ölümünden sonra ülke ikiye bölünüyor. Daha sonra M.Ö. 597 yılında Kudüs, Babil istilası ile işgal edilir. İlk işgalde fazla zarar görmeyen mescid, İsrailoğullarının yeniden isyan etmesi üzerine, M.Ö. 586 yılında Babil Krallığı tarafından Kudüs yeniden işgal edili ve mescid yıkılır.

Bugün sadece mescidin batı duvarının kaldığı iddia edilir. Burası, İsrailoğulları tarafından “ağlama duvarı” olarak adlandırılmıştır. Süleyman Mabedi, Kuran’da mescid olarak ifade edilir.

4.Ve Biz İsrâîloğulları'na Kitap'ta/ yazgıda şunu gerçekleştirdik: “Kesinlikle siz, yeryüzünde iki defa kargaşa çıkaracaksınız/ bozguna uğrayacaksınız ve kesinlikle büyük bir yükselişle yükseleceksiniz.” 5.İşte o ikisinden birincisinin zamanı gelince, üzerinize güçlü kuvvetli kullarımızı gönderdik de onlar, evlerin aralarına girip araştırdılar. Ve o, yerine getirilmesi gereken bir vaat idi. 6.Sonra sizi tekrar güçlü kulların üzerine galip kıldık ve size mallarla ve oğullarla yardım ettik. Ve sizi işe yarayanlar açısından daha çok şey sahibi yaptık.

7.Eğer iyilik ettiyseniz, kendinize iyilik etmişsinizdir ve eğer kötülük ettiyseniz o da onun kendisi içindir.– Artık diğer bozguna uğrama zamanı gelince de size kötülük yapmaları, ilk kez girdikleri gibi yine mescide/Beytü'l-Makdis'e girmeleri, ele geçirdikleri yerleri yıkıp bozmaları için üzerinize güçlü kullarımızı tekrar göndereceğiz.

İsra Suresi 4-7

2-Süleyman Peygamberin Havuzu ve Kudüs Su Sistemi

Batı Şeria’da bulunan içme suyu sistemini parçası olan havuzlar Süleyman peygamber tarafından yaptırılmıştır. Buradan Kudüs’teki Süleyman Mabedine içme suyu götürülmüştür.¹ Arkeologlar, Kudüs'te Süleyman peygamber döneminden kaldığına inandıkları bir su deposu buldu.

ASKERİ FAALİYETLER

1-Tel Megiddo (Armageddon) Kalesi

Tel Megiddo, Haifa'nın 30 km güneydoğusundadır. Asur ile Mısır arasında eski bir ticaret yolunun kesiştiği stratejik Carmel tepesinde bulunmaktadır.

Megiddo, Yahudi Krallığı'nın savaş arabası birliğinin bulunduğu kentlerinden sadece biridir. "Askeri Garnizon/Savaş Şehri" olarak bilinirdi. Kral Süleyman'ın (MÖ. 970-931) M.Ö. 1.400 savaş arabası ve 12.000 atı vardı. Asur Kralı III. Shalmaneser (MÖ 853) savaşında 2.000 savaş arabası kullanıldı. Bu garnizonda 12 ahır, toplamda 450’den fazla sayıda at vardı.²

Megiddo 8 bin yıllık geçmişi olmasına rağmen Kral Süleyman zamanında idari ve askeri üs/kale olarak ön plana çıkmaktadır. Kalede at, ahır, hububat silo varlığı dikkat çekmektedir.

Megiddo kalesindeki birlik çağın en önemli askeri gücü olan savaş arabaları ve savaş atlarından oluşmaktadır. Sad Suresi 32-35 ayetlerinde Süleyman peygamberin sevdiğini söylediği güç Rabbin anılmasından dolayıdır ki bunu yerine getirmiştir. Bu durum Enfal suresi 60.ncı ayette de açıklanmıştır.

60.Ve siz de gücünüzün yettiği kadar onlara karşı her çeşitten kuvvet biriktirin ve savaş atları hazırlayın ki onlarla, Allah’a düşman olanları, kendi düşmanlarınızı ve Allah’ın bilip de sizin bilmediğiniz, bunlardan aşağı daha başkalarını korkutasınız. Ve Allah yolunda her ne harcarsanız o size eksiksiz ödenir ve siz haksızlığa uğratılmazsınız.

Enfal Suresi 60

2-Khirbat en-Nahas Kalesi

Günümüzde Ürdün'ün sınırları içinde kalan Faynan bölgesi, Lut Gölü’nün 50 km güneyinde yer almaktadır. Süleyman peygamberin yaptırdığı kalelerden birisidir. Burasını diğer kalelerden ayran özellik, kalede bakır ergitme fırınının da bulunmasıdır.

Bakır ergitme merkezi olan Khirbat en-Nahas, şimdiye kadar Demir Çağı'na ait en büyük delil olarak gösterilmiştir. Khirbat en-Nahas Arapça'da 'Bakır kalıntıları' anlamına gelmektedir.3

3-Tamar Kalesi

İsrail’in güneyinde, Vadi Arabah’da bulunan Tamar kalesi, Süleyman peygamber tarafından yaptırılan kalelerden sadece birisidir. Günümüzde Biblical Tamar Park adı ile turizme açılmıştır.⁴

4-Tel Hazor Kalesi

Tel Hazor, İsrail'in kuzeyinde, Celile'nin doğusunda yer alır. Suriye'den Babil'e giden antik ana yol üzerindeki konumu sayesinde önemli bir şehir haline gelmiştir.⁵

Ayrıca; İsrail’in güneyinde Aqrav kalesi, Sina yarımadasında Ein El-Qudeirat kalesi, Ürdün sınırında En Haseva kalesi, Ein Qedeis kalesi ve Borot Loz kalesi Süleyman peygamberin zamanında yapılan kaleler olarak sayılabilir.

Süleyman peygamberin güçlü deniz filosuna sahip olduğu da bilinmektedir. Bu filolar ile yalnız Akdeniz’de ve Kızıldeniz’de söz sahibi olmakla kalmamış, belgeler ve arkeolojik veriler onun deniz filosunun küresel bir güç haline geldiğini göstermektedir. Konu “Süleyman Peygamber Döneminde Küresel Deniz Ticareti Ve Etkileri” yazımızda incelenmiştir.

RÜZGAR GÜCÜ

Gemicilik

Fenikeliler, gemicilikte her zaman öncü toplum olmuştur. Süleyman peygamberin emrindeki Fenikeliler gemicilik ve gemi teknolojileri açısından sürekli yenilik içerisinde olmuşlardır. Gemi omurgasını geliştirdiler, gemilerini yeniden tasarladılar. Güvertelerini kapattılar ve yelkenliyi geliştirdiler. Gemileri 80-100 feet uzunluğunda ve küreklerinin yanında tek kare yelken kullanıyordu. Gemileri günde ortalama 100 mil kadar gidebiliyordu. Kuzey Yıldızı ile yönlerini buldular, Kuzey Yıldızı 19. yüzyıla kadar "Fenike Yıldızı" olarak bilinirdi.

Sad suresi 36.ncı ayetlerde geçen “istediği yere yumuşacık akıp giden rüzgârı” boyun eğdirdik ifadesi ile; Fenikelilerin ilk başta Akdeniz’de uyguladığı kıyı gemiciliğini modelini terk ederek, kıyı rotasına bağlı kalmadan doğrudan istedikleri limanlara seyrüsefer başlatmalarına dikkat çekilmektedir.

Gemiciliğin gelişmesi sürecinde; ilk önce kıyılara yakın seyreden rotalar oluşturulmak zorunluluğu vardı. Küreklerle yapılan seyrüsefer günlük mesafelerle sınırlı tutulmuş, mola yerlerinde koloni oluşturulmaya özen göstermişlerdir.

Enbiya Suresi 81.nci ayette “... kasırga halindeki rüzgârı boyun eğdirdik. Ve Biz her şeyi bilenleriz.” ifadesi ile; Açık denizlere başlayan, okyanuslara başlayan seyrüseferi ifade ediyor olabilir. Okyanuslardaki kasırgalarda bile seyrüseferin yapılabildiğini ifade ediyor.

Yukarıda açıklandığı gibi gemiciliği ve gemi teknolojilerini geliştiren Süleyman peygamberin emrinde denizcilerin dünyaya açıldığını söyleyebiliriz.

Maden Ergitme Fırınları

1-Timna Vadisinde Bakır Madeni ve Ergitme Fırını

İsrail'in Akabe Körfezindeki Eliat şehrinin 17 km kuzeyinde Timna Vadisinde antik bakır madeni bulunmaktadır. Timna vadisi, Negev çölünün güneyinde bulunur. Timna'daki maden 70 km²'lik bir alanı kapsamaktadır. Bakırı oluşturan minerallerin oranı % 6 olması halinde, bu minerallerin bakır yönünden zengin olduğu kabul edilir. Timna madenindeki bakır minerallerinin oranı oldukça yüksektir. Bu oran % 55'e kadar ulaşmaktadır.

Elde edilen bakır cevheri hemen yakınlardaki atölyelerde kırılıp, öğütüldükten sonra fırınlarda ergitildi. Fırınlarda eritilen bakır, yerin içine gömülü kanallardan geçerek potada toplanması sağlanırdı. (Bakır 1083°C'de eridiğinden, fırınlarda yüksek sıcaklıklara ulaşmak için güçlü körüklere ihtiyaç duyulmaktadır.) Büyük rift hattı üzerindeki; deniz seviyesinden 400 m aşağıda bulunan Lut Gölü ile Akabe Körfezinin bulunduğu vadide hakim rüzgar bulunmaktadır. Timna'daki bakır ergitme fırınının yeri, vadinin hakim rüzgarlarını alacak şekilde seçilmiştir. Böylece yüksek derecelerdeki sıcaklıklar elde edilebilmiştir. Bunun için vadinin daraldığı kesimlerinden yararlanarak, sürekli esen rüzgarlar eritme fırınlarındaki, yanan ateşe yönlendirilmiştir.⁶

Demir Çağı döneminde bakır ergitme fırınları bulunmuştur. Bunlardan en önemlileri şunlardır:

2-Faynan Bölgesi (Khirbat en-Nahas)

İkinci eritme fırını; günümüzde Ürdün'ün sınırları içinde kalan Faynan bölgesi, Lut Gölü’nün 50 km güneyinde yer almaktadır. Burada bulunan bakır maden eritme merkezi Khirbat en-Nahas olarak adlandırılır (M.Ö. 1200 - 500). Şimdiye kadar Demir Çağı'na ait en büyük delil olarak gösterilmiştir. Khirbat en-Nahas bölgesinde bulunan bu bakır eritme fırını ve bakır madeni de Vadi Arabah üzerinde bulunuyor. Khirbat en-Nahas Arapça'da 'Bakır kalıntıları' anlamına gelmektedir. Bu fırında da rüzgar gücünden yararlanarak yüksek sıcaklıklar elde edilmiştir.⁷

3-Ezion-Geber (Tell el-Kheleifeh)

Üçüncü eritme fırınında ise; ilk ikisinden farklı olarak teknik yöntemler kullanılmış. Bu fırın da yine Vadi Arabah üzerinde; Ezion-Geber'de, Tell el-Kheleifeh olarak bilinen kazı alanında bulunmuştur. Eski bir kalenin temelleri üzerine inşa edilmiş olan ergitme fırınında yapılan kazılarda, fırının duvarlarında yeşil renkli lekelerin bulunması ve iki sıra halinde aralıklı kuzey güney yönünde sıralanmış tuğlalardan yapılmış bacaların varlığı, bu fırının bakır ergitme için kullanıldığı konusunda şüpheye yer bırakmamıştır. Kuzey-güney hattı boyunca sıralanan bacalardaki deliklerin enine hava kanalları oluşturulduğu ve böylece rüzgarın yanma odasına verilerek ateşi körüklemesi sağlanmıştır. Ergitme fırınının duvar yüksekliğinin on iki metre olduğu tahmin edilmektedir.

Yüksek sıcaklıklara ulaşmak için her üç bakır ergitme fırını da Vadi Arabah üzerindeki hakim rüzgar yönüne göre yapılmıştır.

SÜLEYMAN’IN LİMANI

Elat ve Ezion-Geber (ikiz şehir), Süleyman’ın limanı olarak ünlenmiştir. Uzmanlar tarafından antik limanın, Akabe Körfezi kıyısında bulunan modern Akabe şehrinin altında olduğu düşünülmektedir. Elat, son 3.000 yılda Kızıldeniz’de önemli ticaret yollarındaki konumu nedeniyle önemli bir şehir haline gelmiştir. Bu liman sayesinde Mısır ve Hindistan ile ticaret yapılmıştır.

Antik Elat ve Ezion-Geber şehirlerinin, günümüz modern Akabe şehrinin Kızıldeniz'deki doğu kıyısında olduğu bildirilmiştir. Liman için olası beş nokta Ürdün Hükümeti tarafından 2004 yılında basılan "Akabe Özel Ekonomik Bölgesi" işletme rehberinde gösterilmiştir.⁸

Hakan KAYILI

04.03.2018

Kaynaklar

1-http://www.wiki-zero.com/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvU29sb21vbidzX1Bvb2xz

2- https://biblewalks.com/Sites/megiddo.html

3- https://www.sciencedaily.com/releases/2008/10/081027174545.htm

4- https://biblewalks.com/sites/BiblicalTamar.html

5- https://biblewalks.com/Sites/hazor.html

6- https://biblewalks.com/Sites/Timna.html

7-http://www.wiki-zero.com/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvS2hpcmJhdF9lbi1OYWhhcw

8- http://www.bible.ca/archeology/bible-archeology-exodus-route-ezion-geber-elat-aqaba.htm

Anahtar Sözcükler:

Süleyman Mabedi, Süleyman'ın havuzu, Tel Megiddo, Khirbat en-Nahas, Tamar, Tel Hazor, rüzgar gücü, gemicilik, maden ergitme fırını, Timna Vadisi, Tell el-Kheleifeh, Ezion-Geber, Süleyman’ın Limanı.

Resimler: